Okres szkół hellenistycznych

Stoicyzm
Szkoła stoicka została założona w Atenach przez Zenona z Kition. Upada około II wieku n.e.

Najwybitniejsi stoicy to:

okres 1 – Zenon z Kition (III w. p.n.e.), Chryzyp (II w. p.n.e.);

okres 2 – tzw. stoicyzm pośredni – Panaitios z Rodos, Poseidinios (II/I w. p.n.e.);

okres 3 – stoicyzm rzymski – Seneka (I w. n.e.), Epiktet (I/II w. n.e.), Marek Aureliusz (II w. po Ch.).

Stoicy głosili materializm - uważali, że wszystko, co istnieje, jest materią. Nie istnieje świat pozazmysłowy. Dusza ludzka jest zmysłowa, a przez to śmiertelna. Cała etyka winna się więc skupiać na dobrym przeżywaniu swojego życia.

„Bytem jest jedynie to, co działa i podlega działaniu.”

Efektem takiego podejścia jest pogląd na temat bogów – jeśli istnieją, to są bytami materialnymi, bowiem wszystko, co istnieje, musi być materialne. Pojęcia są tylko nazwami, nie istnieją idee, nie ma niematerialnych odpowiedników pojęć. (to tzw. nominalizm)

Świat jest jednym bytem, a wszystko, co istnieje, jest materią. Świat jest rządzony celowo, sam zarządza sobą i się wewnętrznie rozwija. Świat jest więc jednym, żyjącym organizmem. Jest bogiem, który żyje w świecie i jest w nim obecny. Cały świat żyje dzięki tzw. pneumie, czyli duszy świata.

Jeśli chodzi o etykę, stoicy przejęli arystotelesowskie pojęcie szczęścia jako celu ludzkiego życia. Nie da się tego celu osiągnąć, gdy człowiek jest zależny od tego, co wobec niego zewnętrzne. To, co nie zależy od człowieka, nie może być przez niego opanowane. Należy się więc od tego uniezależnić. Z tych poglądów wynikało hasło:

„Nie można panować nad światem, należy więc panować nad sobą.”

Panowanie nad sobą można osiągnąć dzięki cnocie, czyli życiu zgodnie z boską naturą świata.

Jeden ze słynniejszych stoików, Seneka, był wychowawcą Nerona, autorem licznych tragedii i traktatów etycznych. W swych Dialogach prezentował typowy dla stoicyzmu ideał mędrca, kierującego swym gniewem, pożądliwościami, pogodnego, spokojnego oraz korzystającego obficie z dobrodziejstw kultury i sztuki.

Kolejnym znanym przedstawicielem tego nurtu filozofii był Marek Aureliusz, nazywany „filozofem na tronie”, z racji bycia rzymskim cesarzem. Zafascynowany stoicką myślą oraz greckimi systemami racjonalistycznymi. Marek Aureliusz głosił idee sprawiedliwości, humanitaryzmu. Dla osiągnięcia szczęścia miało człowiekowi wystarczyć życie w zgodzie z naturą oraz rozumność. Dobrem człowieka było tylko to, co bezpośrednio od niego zależało – wstrzemięźliwość, szczerość, odwaga, sprawiedliwość.

Epikureizm
Epikurejczycy to tzw. filozofowie ogrodów (ponieważ szkoła założona została poza Atenami, w ogrodzie). Szkoła została założona przez Epikura (stąd nazwa) w III w. p.n.e., dotrwała do II w. n.e.

Słynni epikurejczycy to:

Epikur,

Horacy,

Lukrecjusz.

Od atomistów epikurejczycy zaczerpnęli materializm. Świat jest dla nich zbiorem zorganizowanych atomów. Świat nie musi mieć żadnej zewnętrznej przyczyny, atomy bowiem same z siebie działają we właściwy sposób.

Etykę epikurejczycy opierali na życiu zgodnym z naturą. Szczęście człowiekowi daje kontakt z naturą. Człowieka mogą unieszczęśliwić cztery rzeczy: niemożność bycia szczęśliwym, cierpienie, śmierć i bogowie. Szczęście można zdobyć, gdy człowiek żyje rozumnie. Każdy ma prawo do szczęścia. Szczęście natomiast jest doznawaniem przyjemności. Drogami do szczęścia są: brak cierpienia, radość z życia (słynne: carpe diem – chwytaj dzień, żyj chwilą), spokój ducha i dobra zewnętrzne.

Sceptycyzm
Twórcą szkoły był Pirron. Cztery kluczowe tezy Pirrona to:

Poznanie ludzkie nie jest możliwe, a jeśli jest możliwe, to nie jest pewne

Nie znamy własności rzeczy

Musimy powstrzymać się od sądów o rzeczach

Wydawanie sadów nie daje człowiekowi szczęścia

Eklektyzm
Ten nurt filozoficzny zebrał wszystkie inne dotychczasowe poglądy i próbował je połączyć. W każdym z nich miało być bowiem ziarno prawdy. Najważniejszym eklektykiem był Cyceron (Marcus Tulius Ciceron). Cyceron słynie z napisania wielu mów sądowych i politycznych, nacechowanych erudycją, polotem i dowcipem. Jako eklektyk, Cyceron kształtował swoje poglądy w oparciu o wiele szkół filozoficznych.

Cynizm
To kolejna grecka szkoła filozoficzna, powstała na przełomie V i IV w. p.n.e., a działająca do IV w. n.e. Do głównych tez należało głoszenie cnoty jako życia zgodnego z naturą oraz głoszenie ideału mędrca jako człowieka kierującego się w działaniu tylko rozumem.

Reprezentantem szkoły był Diogenes, nazywany filozofem z beczki (bowiem na dowód, iż rzeczy doczesne nie dają szczęścia, zamieszkał w beczce).

  Dowiedz się więcej